کهنه رباطی به هشت طاق مُقرنس

علی معلم دامغانی مهم‎‌‌ترین احیاگر سنت‎‌‎های شعری در شعر پس از انقلاب است. اما شعری که او به‎‌‎دست می‎‌‎دهد، دشوار است و عموم خوانندگان نمی‎‌‌توانند مخاطبان او باشند

ماند زین غربت چندی به دغا یاوه ز من
بیل و داس و تبر و چارق و پاتاوه ز من
یله گاو و شخ و شخم و رمه از من، هیهات
من غریب از همه ماندم، همه از من، هیهات
آیش سالزد از غربت من بایر ماند
چمن از گل، شجر از چلچله بی‎‌‎زایر ماند

اگر بازگشت به سنت و ارزش‎‌‎های سنتی و کوشش برای ساختن نظامی تازه از آنها، در صورت و معنا، جلوه‎‌‎ای در شعر انقلاب اسلامی داشته باشد، شعر علی معلم‌ دامغانی جلوهٔ تام و تمام آن است.

او همهٔ اسطوره‎‌‎ها، شخصیت‎‌‎ها و اتفاق‎‌‎های تاریخی را از یونان و بین‎‌‎النهرین تا حجاز و ایران، از یهودیت و مسیحیت تا اسلام و تشیع، از عهد‌عتیق و عهد‌جدید تا قرآن و احادیث را احضار می‎‌‎کند و در هم می‎‌‎آمیزد و نظام تازه‎‌‎ای در شعر به‎‌‎دست می‎‌‌دهد که ویژه خود او است و تا امروز بی‎‌‌تکرار مانده.

علی معلم دامغانی احیاگر مثنوی در شعر پس از انقلاب است و درخشان‎‌‌ترین شعرهای خود را در قالب مثنوی‎‌‎هایی، در وزن‎‌‎های بلند عرضه می‎کند. دایرهٔ گستردهٔ واژگانی او از گذشتهٔ زبان فارسی می‎‌‌آیند و شاعر با استفادهٔ بسیار از اختیارات شاعری، سکت‎‌‎ها، تکرارها و قافیه‎‌‎سازی‎‌‎های بدیع آهنگی خلق می‎‌‌کند که از جمله ویژگی‎‌‎های شعر او به شمار می‎‌‎رود.

اگر زبان‎‌‎آوری را معیار شاعری بدانیم و شاعران بزرگ را بر اساس قدرت زبان‎‌‎آوری‎‌‎شان ارزش‌گذاری کنیم، او مهم‎‌‌ترین شاعر زبان‎‌‎آوری است که پس از انقلاب اسلامی ظهور کرده و از جهت میزان واژگانی که احیا کرده‌ است، تنها می‎‌‌توان او را با احمد شاملو مقایسه کرد.

با این همه، شعر علی معلم‌ دامغانی سخت دشوار است و جز شاعران و خوانندگان حرفه‎‌‎ای شعر و کسانی که آشنا به دشواری‎‌‎های ادبیات گذشته‎‌‌‎اند، عموم مخاطبان بیشتر سطرهای شعر او را درنمی‎‌‎یابند.

خوانندهٔ شعر او باید لغتنامه‎‌‎ای همراه خود داشته باشد و یکی‎‌‎یکی دشواری‎‌‎های شعر او را معنی کند. علاوه بر این، کمتر کسی، به‎‌‎جز دوستداران خاص شعر معلم، حوصله می‎‌‌کند که مثنوی‎‌‎های بلند او را بخواند.

علی معلم‌دامغانی مجموعهٔ شعر رجعت سرخ ستاره را در سال ۱۳۶۰ منتشر می‌کند و از سال‎‌‎های آغازین دههٔ شصت تا سال‎‌‎های آغازین دههٔ هفتاد، به کمال سبکی خود می‎‌‎رسد و درخشان‎‌‌ترین شعرهایش را ارائه‌ می‎‌‌کند. مهم‎‌‌ترین کسی که در بسط و تبیین شعر او می‎‌‎کوشد، یوسفعلی میرشکاک است.

در سال‎‌‎های میانی دههٔ هفتاد معلم به ریاست مرکز موسیقی صدا‌و‌سیما می‎‌‎رسد و زمانی که سیاست گسترش موسیقی پاپ در دستور‌ کار قرار‌می‎‌‎گیرد، ترانهٔ بسیاری از آثار نسل تازهٔ خوانندگان را می‎‌‎سراید.

ترانه‎‌‎ها سبب شهرت معلم در میان عموم مردم می‎‌‎شود، اما بدیهی است که ترانه‎‌‎ها نسبتی با مثنوی‎‌‎های بلند دشوار او ندارند و تصویری تازه از او در عرصهٔ عمومی به‎‌‎دست می‎‌‎دهند. شعرهای تازه‎‌‎ای که پس از دههٔ هفتاد تا امروز از علی معلم منتشر شده انگشت‎‌‎شمار است. حالا یا کم شعر می‎‌‎گوید یا تمایلی به انتشار اشعار خود ندارد. البته او استعفای خود را از شاعری نیز اعلام کرده است.

منبع: روزنامه همشهری - ۱۸ آذر ۱۳۹۹

پاسخ دهید