به کارنامهٔ هوشنگ آزادیور که نگاه میکنیم با سیاههای طولانی از فعالیت در حوزههای گوناگون هنری مواجه میشویم، همچون شعر، تئاتر، فیلم، ساختن مستند و ترجمهٔ آثار سینما و تئاتر به زبان فارسی و… سیاههٔ بلندی که نشان از حضور انسانی میدهد که راهش را از آغاز آگاهانه انتخاب کرده است.
بسیاری آزادیور را با ترجمههایش میشناسند؛ بهویژه ترجمهٔ دو اثر بزرگ تاریخ تئاتر جهان (اسکار براکت) و تاریخ جامع سینما (دیوید ا. کوک)؛ آثاری که صرف ترجمهٔ آنها (چند هزار صفحه) کاری است مردافکن و نیازمند جامعیت و اطلاعاتی است گسترده که هر مترجمی از پس آن برنمیآید، اما ترجمهٔ آزادیور از این دو اثر آنقدر درخشان است که از مقبولترین مرجعهای تاریخ سینما و تئاتر در ایران به شمار میروند.
همین حضور آگاهانه را در سالهای طولانی حضورش در تلویزیون نیز میتوان دید، کارنامهٔ او در مستندسازی یک کارنامهٔ جستوجوگرانه و فرهیخته است؛ چه زمانی که مستند «خاویار مروارید سیاه» و «موزه تاریخ طبیعی» را میسازد، چه زمانی که به سراغ مستندهایی مثل «قالیشویان»، «عید قربان» و «عاشورا در روستای دوان» میرود و چه آن زمان که مستندهایی درباره مفاخر و چهرههای برجسته ایران مثل «جلیل ضیاءپور»، «دکتر محمد قریب»، «جبار باغچهبان» و… میسازد.
وجه دیگر کارنامهٔ او حضورش در کارگاه نمایش است. او به کارگاه نمایش رفته بود تا نمایشها را برای تلویزیون ضبط کند اما آنقدر درگیر نمایش شد که خودش چند اثر نمایشی ترجمه کرد و به روی صحنه برد. در سالهای بعد نیز همواره ترجمهٔ آثار نمایشی در کارنامهاش به چشم میخورد؛ بهویژه ترجمهٔ «رومئو و ژولیت» که شاهکار اوست.
وجه کمتر شناختهشدهٔ کارنامهٔ آزادیور شاعری است. او از شاعرانی بود که تلاش میکردند تا سرنوشتی دیگر برای شعر مدرن فارسی رقم بزنند. شاعرانی که در سالهای میانی دههٔ چهل ظهور کردند و درخشیدند. درست است که این شاعران در سالهای بعد از یادها رفتند اما بعدها در بازخوانی شعر مدرن فارسی دوباره کشف شدند. بررسی شعرهای منتشرشدهٔ او نشان میدهد که آزادیور در همهٔ سالهای فراموشی شعر نیز از آن دست نکشید و حرکت آرام و آگاهانه خود را در شعر هم ادامه داد.
حالا وقتی به کارنامه پنجاهسالهٔ او نگاه میکنیم با مجموعهای پربرگوبار و متنوع مواجه میشویم؛ کارنامهٔ روشنی که محصول نزدیک به نیمقرن کوششهای انسانی است که فارغ از خوشامد روزگار در همهٔ این سالها راه خودش را رفته و کار خودش را کرده است.