دههٔ چهل شمسی از سالهای شکوفایی هنرهای تجسمی در ایران است. بسیاری از اتفاقهای امروز هنرهای تجسمی در دههٔ چهل ریشه دارد و خیل کثیری از هنرمندان امروز ایران از دههٔ چهل آغاز کردهاند.
یکی از اتفاقهای ماندگار دههٔ چهل تأسیس «تالار ایران» بوده است؛ تالاری که هنوز نامش بهعنوان یکی از نمونههای اعلای گالریداری در تاریخ هنر معاصر ایران میدرخشد و تا امروز الگویی است برای گالری و گالریداری. گزاف نیست اگر بگوییم در نیمقرن گذشته هیچیک از گالریها نتوانستهاند به اندازهٔ تالار ایران تأثیرگذار بوده باشند. تالار ایران فعالیت خود را از سال ۱۳۴۳ آغاز کرد و در آغاز سال ۱۳۴۵ مدتی پس از درگذشت منصور قندریز که یکی از بنیانگذاران و هنرمندان اصلی تالار بود به «تالار قندریز» تغییر نام یافت و تا نیمه نخست سال ۱۳۵۷ به فعالیت خود ادامه داد.
تالار قندریز محل نمایش آثار هنرمندان جوانی بود که بسیاری از آنها به شخصیتهای نامداران هنر ایران در سالهای بعد تبدیل شدند، مثل منصور قندریز، رویین پاکباز، سعید شهلاپور، پروانه اعتمادی، حسین مجابی، مرتضی ممیز، بهمن جلالی، کامبیز درمبخش، گارنیک درهاکوپیان، قاسم حاجیزاده، ناصر درخشانی، علی ناظریان، مسعود عربشاهی، فرامرز پیلارام، نیکزاد نجومی، فرشید ملکی، واحد خاکدان، داوود امدادیان، میرحسین موسوی، ثمیلا امیرابراهیمی و بسیاری دیگر.
اما آنچه تالار قندریز را متمایز میکند، فقط نمایش آثار و معرفی هنرمندان جوان نیست. مجله «بررسی» در (معماری، نقاشی، مجسمهسازی، گرافیک) و «کتاب سال تالار» بیش از آنکه مرور هنرهای تجسمی در دورهٔ خود باشند، محل عرضه و ارائهٔ بحثهای نظری دربارهٔ هنر ایران و جهان بودهاند.
اینها به جز جزوهها، کتابچهها و کتابهای دیگری است که در تالار منتشر شدهاند که شامل ترجمههایی دربارهٔ مکتبهای هنری و گفتوگو دربارهٔ آثار هنرمندانی است که نمایشگاه خود را در تالار برگزار کردهاند. گردانندگان تالار میکوشیدند به جز برگزاری نمایشگاه و معرفی هنرمندان جوان مسئلهٔ فقدان یا خلأ نظریه را در هنر امروز ایران نیز جبران کنند.
علاوه بر این، تالار در طول حیات پانزدهسالهٔ خود همواره پاتوقی بود برای هنرمندان تجسمی ایران و محل بحث و گفتوگوهای شفاهی درباره هنر. حتی بعضی از جلسههای کانون نویسندگان ایران نیز در تالار برگزار شده است.
مجموعهٔ این اتفاقها سبب میشود که تالار به اندازهٔ یک نهاد در تاریخ هنر معاصر ایران تأثیرگذار بوده باشد.
ارزش و اهمیت تالار قندریز وقتی بیشتر میشود که بدانیم بسیاری از کارهای تالار به همت چند هنرمند جوان، بهویژه رویین پاکباز و محمدرضا جودت، انجام شده است.
نمایشگاه «کارنمای تالار پنجاهوچند سال بعد» کوششی است برای بازخوانی تجربهٔ تالار قندریز. نکتهای که «کارنمای تالار…» را متمایز میکند این است که نمایشگاه در محل سابق تالار برگزار شده است. تالار از زیرزمینی در جلوی دانشگاه تهران آغاز کرد و بعد به ساختمانی در خیابان دانشگاه رفت. ساختمان سابق تالار ایران در سالهای اخیر در اختیار انتشارات نیلوفر بوده است. تماشای آثار در محل تالار تجربهای یگانه و متفاوت است. در عین حال یادآور میشود که آنچه گالری را بهعنوان یک نهاد در هنر مدرن متمایز میکند، صرفاً ابزار و امکانات نیست، بلکه دانش، تجربه و همت بلند گردانندگان است. محل تالار در حقیقت یک اتاق ساده، کوچکتر از بسیاری از گالریهای امروز است که توانسته منشأ اتفاقهای بزرگی در هنر امروز ایران باشد.
آثاری از رویین پاکباز، پروانه اعتمادی، فرشید ملکی، منصور قندریز، محمدرضا جودت، گارنیک درهاکوپیان، سعید شهلاپور و دو پوستر از مرتضی ممیز در کارنمای تالار ایران بهنمایش درآمدهاند. تماشای نقاشیهای رویین پاکباز و محمدرضا جودت که از ارکان اصلی تالار بودهاند و در سالهای اخیر اولی مشغول کارهای بزرگی مثل «دایرهالمعارف هنر» و ترجمه کتابهایی مثل «هنر مدرنیسم» بوده و دومی بیشتر بهعنوان معمار شناخته میشود ارزش «کارنمای تالار…» را دوچندان میکند.